صورت وضعیت چیست؟
صورت وضعیت، یکی از ابزارهای مهم در مهندسی عمران است که به کار می‌رود تا بتوان از وضعیت پروژه‌های عمرانی مختلف، اطلاعات لازم را جمع‌آوری و تحلیل کرد. این ابزار از طریق بررسی عملکرد پروژه‌های مختلف، به مدیران و مسئولان پروژه کمک می‌کند تا در برنامه‌ریزی، اجرا و نظارت بر پروژه‌های آینده، موفقیت بیشتری داشته باشند.
در این مقاله، به بررسی صورت وضعیت در پروژه‌های عمرانی پرداخته خواهد شد. در این راستا، ابتدا مفهوم صورت وضعیت در عمران به‌طور کامل توضیح داده خواهد شد. سپس، انواع مختلف صورت وضعیت و روش‌های تهیه و تدوین آن‌ها بررسی می‌شوند. همچنین، در این مقاله به بررسی دقیق محتوای صورت وضعیت و نحوه تدوین آن، پرداخته خواهد شد.
با توجه به اینکه صورت وضعیت، ابزاری مهم در مدیریت پروژه‌های عمرانی است، در این مقاله نیز به بررسی نقش آن در مدیریت پروژه‌های عمرانی و همچنین نحوه استفاده از آن در تصمیم‌گیری‌های مهم پروژه‌ها، پرداخته خواهد شد. همچنین، مثال‌هایی از پروژه‌های عمرانی که با استفاده از صورت وضعیت مدیریت شده‌اند، ارائه خواهند شد.
صورت وضعیت چیست ؟
صورت وضعیت، به‌طور کلی به مجموعه اطلاعات و داده‌هایی اطلاق می‌شود که در رابطه با وضعیت فعلی یک پروژه عمرانی در زمان مشخصی جمع‌آوری و تهیه شده است. در واقع، صورت وضعیت شامل اطلاعات مربوط به اقدامات انجام‌شده، پیشرفت کار، هزینه‌ها، جزئیات فنی و مشکلات موجود در پروژه می‌شود.
صورت وضعیت به عنوان یکی از ابزارهای مهم در مدیریت پروژه‌های عمرانی به‌کار می‌رود و در مراحل مختلف پروژه، مانند برنامه‌ریزی، طراحی، اجرا و نظارت بر پروژه، استفاده می‌شود. با جمع‌آوری و تهیه صورت وضعیت در زمان‌های مختلف از پروژه، می‌توان به بهبود کیفیت و کاهش هزینه‌های پروژه کمک کرد و در صورت نیاز، تصمیمات درستی در خصوص ادامه پروژه یا تغییرات در برنامه‌ریزی گرفت.
در کل، صورت وضعیت به‌عنوان یکی از ابزارهای مهم در مدیریت پروژه‌های عمرانی، به مسئولان پروژه کمک می‌کند تا در هر لحظه، از وضعیت فعلی پروژه آگاهی داشته باشند و در تصمیم‌گیری‌های مهم، با داشتن داده‌های دقیق و کافی، به نتایج بهتری دست یابند.
نحوه نگارش صورت وضعیت قرارداد مترمربع زیربنا (سرجمع)
صورت وضعیت قرارداد مترمربع زیربنا (سرجمع) شامل مجموعه ای از اطلاعات و داده‌هایی است که مربوط به پیشرفت پروژه، هزینه ها، مشکلات و جزئیات فنی پروژه در زمان مشخصی می‌باشد. برای نگارش صورت وضعیت قرارداد مترمربع زیربنا (سرجمع)، مراحل زیر را می‌توان دنبال کرد:
۱. معرفی صورت وضعیت: در ابتدا، باید صورت وضعیت را به‌طور کامل معرفی کنید. بهتر است این معرفی در بخشی از صفحه قرار بگیرد که به صورت واضح به این نکته اشاره دارد که این صورت وضعیت برای چه زمانی و چه قراردادی صادر شده است.
۲. پیشرفت کار: در این قسمت باید پیشرفت کار انجام شده در پروژه را به‌طور کامل و دقیق شرح دهید. باید تمام فعالیت‌های انجام شده در پروژه، مانند بررسی و اجرای زیرساخت‌ها، روسازی، اجرای ساختمان و غیره را در این قسمت شرح دهید.
۳. هزینه‌ها: در این قسمت باید هزینه‌های پروژه را شرح دهید. باید مجموع هزینه‌هایی که برای پروژه تحمیل شده‌اند، از جمله هزینه‌های مربوط به زمین، مواد و تجهیزات، دستمزد، هزینه‌های مالی و غیره را در این قسمت ذکر کنید.
۴. مشکلات: در این قسمت باید هرگونه مشکل یا تاخیری که در پروژه وجود دارد را شرح دهید و تلاش کنید راه‌حلی برای آن ارائه دهید.
۵. جزئیات فنی: در این قسمت باید به‌طور کامل جزئیات
انواع صورت وضعیت:
1- صورت وضعیت موقت
صورت وضعیت موقت، یکی از اسناد حسابداری در قراردادهای ساختمانی و عمرانی است که به صورت دوره‌ای توسط پیمانکار یا مجری پروژه تهیه می‌شود و به مالک یا سرمایه گذار پروژه ارائه می‌شود. این صورت وضعیت شامل جزئیات مالی، پیشرفت فیزیکی پروژه و توضیحاتی در مورد هزینه‌ها و شرایط پرداخت است. صورت وضعیت موقت به عنوان اسنادی جداگانه از صورت وضعیت نهایی استفاده می‌شود و در طول اجرای پروژه برای ارزیابی پیشرفت پروژه و محاسبه پرداخت‌های بعدی به کار می‌رود.
2-صورت‌وضعیت ماقبل قطعی
صورت وضعیت ماقبل قطعی (Pre-Contract)، یکی از اسناد مهم در قراردادهای عمرانی است که قبل از امضای قرارداد نهایی بین سازنده (مجری) و مشتری (کارفرما) تهیه می‌شود. در واقع، صورت وضعیت ماقبل قطعی به عنوان یک پیشنهاد قیمت (Quotation) برای اجرای پروژه توسط سازنده در نظر گرفته می‌شود و حاوی جزئیات فنی و مالی پروژه می‌باشد. این صورت وضعیت به عنوان یک قرارداد غیر رسمی محسوب می‌شود و معمولاً به صورت موقت و با تعداد نسخ مشخصی تهیه و ارائه می‌شود تا مش
3- صورت وضعیت قطعی
صورت وضعیت قطعی یا صورت وضعیت نهایی (Final Account)، در پایان یک پروژه ساختمانی یا عمرانی تهیه می‌شود. این سند حاوی جزئیات نهایی مالی پروژه است که شامل هزینه‌های واقعی برای انجام کار، تعدیل‌ها، افزایش و کاهش هزینه‌ها و درآمدها، وضعیت تسویه حساب مالیاتی، نهایی کردن تعهدات پرداخت مطابق با شرایط قرارداد و دیگر جزئیات مربوط به هزینه‌های پروژه می‌باشد. صورت وضعیت قطعی، به عنوان یک سند رسمی و نهایی، توسط مجری به مشتری تحویل داده می‌شود و به‌عنوان مبنای پرداخت‌های نهایی بین مشتری و مجری استفاده می‌شود.
امیدواریم این مقاله به مهندسان و مدیران پروژه‌های عمرانی، به‌عنوان یک راهنمای مفید، کمک کند تا بهترین نتیجه را در اجرای پروژه خود کسب کنند.
4-صورت وضعیت تعدیل
روند تهیه صورت وضعیت تعدیل در پروژه‌ها بسیار حائز اهمیت و پیچیده است. ابتدا، مبالغ تعدیل بر اساس صورت وضعیت‌های تائید شده توسط کارفرما محاسبه می‌شود. باید دقت داشت که پیمانکاران تعدیل را براساس صورت وضعیت کارکرد نباید ارائه دهند، مگر اینکه صورت وضعیت کارکرد به کاملیت تایید شده باشد. پس از نهایی شدن مبالغ، مرحله تهیه صورت وضعیت تعدیل آغاز می‌شود.
یکی از عوامل مهم در تهیه صورت وضعیت تعدیل، تعیین دوره‌های کارکرد مرتبط با هر صورت وضعیت است. بر اساس بخشنامه تعدیل، تاریخ واقعی انجام کار در کارگاه معیاری برای تعیین دوره‌های سه ماهه است و این تاریخ به مراحل محاسبه تعدیل ارتباط مستقیم دارد. انتخاب شاخص‌ها نیز برای محاسبه ضریب تعدیل بسیار حیاتی است.
شاخص مربوط به دوره مبنا بر اساس قرارداد انتخاب شده و به عنوان شاخص مرجع برای تمام صورت وضعیت‌ها باقی می‌ماند. اما شاخص دوره انجام کار برای هر فصل مستقل انتخاب می‌شود و به تغییرات در دوره کارکرد وابسته است.
در صورت وقوع تاخیر مجاز، عملیات اجرا شده در این دوره با استفاده از شاخص‌های دوره مربوط به انجام کار تعدیل می‌شود. اما اگر تاخیر غیرمجاز رخ دهد، تعدیل با استفاده از میانگین شاخص‌های مربوط به دوره کل پیمان انجام می‌شود.
ضریب 0.95 در فرمول ضریب تعدیل نیز مهم است و بسته به شرایط خاص تغییر می‌کند. این تغییرات به دلیل تکمیل مدت پیمان و تحویل موقت پروژه اتفاق می‌افتد. اگر پیمان در مدت اولیه به پایان برسد و تحویل موقت شود، ضریب 0.95 به 1 تغییر می‌یابد. اگر پیمان تا پایان مدت پیمان به همراه تحویل موقت برسد، ضریب 0.95 به 0.975 تغییر می‌کند. اگر پیمان تغییرات غیرمجاز داشته باشد، ضریب 0.95 بدون تغییر باقی می‌ماند.
در محاسبه مبلغ تعدیل، ابتدا ضریب تعدیل برای هر فصل محاسبه می‌شود. سپس مبلغ هر فصل از صورت وضعیت به مرحله محاسبه می‌رسد و سهم هر دوره از کل دوره کارکرد برای هر فصل تعیین می‌شود. با ترکیب مبلغ کارکرد هر دوره با ضریب تعدیل مربوط به همان دوره، مبلغ تعدیل برای آن دوره محاسبه می‌شود. در نهایت، با جمع زدن این مبالغ، مجموع کل مبلغ تعدیل بدست می‌آید.